摘要:? 該文描述了發(fā)現(xiàn)自中國(guó)新疆天山北部的毛茛科烏頭屬一新種,即烏魯木齊烏頭(Aconitm urumqiense),此新種與新疆烏頭(A. sinchiangense)近緣。兩者的區(qū)別在于此新種(烏魯木齊烏頭)的莖無(wú)毛,不存在基生葉,總狀花序軸和花梗被黃色腺毛,萼片背面疏被柔毛、邊緣被緣毛,上萼片較寬,花瓣唇在頂端嚙蝕狀,子房幼時(shí)疏被柔毛。
關(guān)鍵詞: 毛茛科,? 烏頭屬, 新種, 新疆, 中國(guó)
中圖分類(lèi)號(hào):? Q949文獻(xiàn)標(biāo)識(shí)碼:? A文章編號(hào):? 1000-3142(2019)09-1143-04
Abstract:? A new species of the genus Aconitum (Ranunculaceae), A. urumqiense, collected from Xinjiang, China, is described and illustrated. The new species is closely related to A. sinchiangense, but differring from the latter species in its glabrous stem, absence of basal leaves, rachis and pedicels with yellow glandular hairs, wider upper sepals, all the sepals with marginal hairs and sparsely spreading pubescence outside, dilated and erose apex of petal lips, and immature carpels with sparse glandular hairs.
Key words: Ranunculaceae, Aconitum, new species, Xinjiang, China
烏魯木齊烏頭圖1, 圖2
Aconitum urumqiense Z. Z. Yang, sp. nov. Figs. 1 & 2. (Sect. Aconitum Ser. Rotundifolia Steinb).
Ob foliorum segmenta in lobos ultimos linearia dissecta, sepalum superum naviculare, gynoecium ex carpellis quinque constans species nova haec est affinis Aconitum sinchiangense W. T. Wang, a quo caulibus glabris, foliis basalibus nullis, racemorum rhachidibus et pedicellis pilis luteis glandulosis tectis, sepalis dorso sparse pilosis margine ciliatis, sepalo supero latiore, petalorum labiis apice erosis, ovariis juventute sparse pilosis differ. In A. sinchiangense, caules sparse puberuli, folia basalia praesentia ca. decem, racemorum rhachides et pedicelli pilis lateis glandulosis carentes,?sepala dorso et margine subglabra, sepalum superum angustius, petalorum labia apice emarginata, capella glarbra sunt.
Tubers two, thinly carrot-shaped, 3-5 cm long, 5-14 mm in diam, with many fibrous roots. Stem 30-60 cm tall, simple, glabrous. Leaves all cauline, dense, glabrous, proximal ones petiolate, with petioles 2-4.8 cm long, distal ones shortly petiolate, with petioles 0.5-1.4 cm long; blades orbicular-pentagonal, 2.5-5.8 cm long, 3.5-8 cm broad, 3-sect or 3-parted nearly to base; segments dissected into linear, ultimate lobes 1-2 mm broad with slightly acute apexes and entire margins. Racemes 5-11 cm long, densely 5-16-flowered; basal bracts leaflike, others linear; rachis and pedicels with yellow glandular hairs; pedicels 3-8 mm long; bracteoles subulate, 3-5 mm, with sparse glandular hairs. Sepals 5, purple-blue, upper sepal navicular, 2-2.5 cm high, having short rostrum; abaxially sparsely spreading pubescent, adaxially subglabrous; lateral sepals suborbicular, ca. 1.5 cm in diam., abaxially sparsely pubescent, adaxially glabrous; lower sepals obovate, ca. 1 cm long, 2-5 mm broad, abaxially sparsely pubescent, adaxially glabrous. Petals 2, glabrous, ca. 2.1 cm long; claws robust, ca. 2 cm long, 0.6-1 mm across; limb linear, ca. 7-9 mm long; spur subglobose, 1-1.6 mm long, lips ca. 8 mm long, at apex dilated and erose. Stamens numerous, glabrous; filaments 6-8 mm long; anthers broadly oblong, ca. 0.7 mm long. Carpels 5, with sparse glandular hairs when immature, and glabrescent when mature. Fl. July-August.
新疆(Xinjiang): 烏魯木齊縣,天山一號(hào)冰川(Urumqi County, Urumqi Glacier No.1, Tianshan Mountains), alt. 2 680 m, 亞高山草甸(Subalpine meadow), 花藍(lán)紫色(fls. purple-blue), 2016-07-30, 楊宗宗(Z. Z. Yang) 0369 (holotype, PE)。
本種葉全裂片細(xì)裂成條形末回裂片,上萼片呈船型,雌蕊群由5枚心皮組成,因此與也具上述特征的新疆烏頭(Aconitum sinchiangense W. T. Wang)在親緣關(guān)系上相近,與后者的區(qū)別在于本種的莖無(wú)毛,基生葉不存在,總狀花序軸和花梗被黃色腺毛,萼片背面疏被柔毛,在邊緣被緣毛,上萼片較寬,花瓣唇在頂端嚙蝕狀,子房幼時(shí)疏被柔毛。新疆烏頭(A. sinchiangense),莖疏被短柔毛,基生葉存在,約10枚,總狀花序軸和花梗無(wú)黃色腺毛,萼片近無(wú)毛,上萼片較狹,花瓣唇在頂端微凹,心皮無(wú)毛(王文采,1979;Li & Kadota,2001)。
致謝王文采院士對(duì)本文作者在標(biāo)本鑒定、命名及提供文獻(xiàn)給予了極大的幫助,并悉心指導(dǎo)撰文,幫助修改、訂正文中錯(cuò)誤及疏漏,謹(jǐn)向王文采院士致以衷心的感謝。北京林業(yè)大學(xué)謝磊先生給予熱情幫助;崔楚狄先生為本文精心繪圖,在此表示忠心謝意。
參考文獻(xiàn):
LI LQ , KADOT Y, 2001.? Aconitum L. \[M\]// WU ZY, RAVEN PH. Flora of China. Beijing: Science Press; St. Louis: Missouri Botanical Garden Press, 6: 149-222.
WANG WT, 1979. Aconitum L. \[M\]// Flora Reipublicae Popularis Sinicae. Beijing: Science Press, 27: 113-326. \[王文采, 1979. 烏頭屬 [M]//中國(guó)植物志. 北京: 科學(xué)出版社, 27:113-326.\]